Procedures

In het recht zijn verschillende procedures. Zo moet je voor de ene zaak naar de civiele rechter, terwijl voor een andere zaak de bestuursrechtelijke gang open staat en voor weer een andere zaak naar de strafrechter. Naar welke rechter je moet hangt af van de aard van de zaak. Hieronder worden de verschillende procedures die in het Nederlands recht gelden uitgelegd.

Civiele procedure

Een civiel conflict speelt zich altijd af tussen twee partijen. Hierin staat de eiser tegenover de gedaagde. De eiser is degene die de procedure start. De andere partij is dan de eiser. Partijen zijn bijvoorbeeld bedrijven, stichtingen of particulieren. In een civiele procedure gaat het bijvoorbeeld om een scheiding of een burenruzie. Het familierecht, jeugdrecht, arbeidsrecht, huurrecht, handelsrecht, erfrecht, sociaal-zekerheidsrecht, vermogensrecht en aansprakelijkheidsrecht vallen allemaal onder het civiele recht. Rechtszaken tegen de overheid vallen niet onder de civiele procedure.

In het civiele recht zijn er twee rechters, de civiele rechter en de kantonrechter. Tussen deze twee rechters zijn een aantal verschillen:

• Bij de civiele rechter komen enkel zaken die een waarde hebben van meer dan €25.000, terwijl de kantonrechter juist oordeelt over zaken waarvan de waarde lager is dan €25.000.
• Het onderwerp van de zaak:
  • De civiele rechter geeft zijn oordeel over een aantal specifieke onderwerpen die liggen in het gebied van huis en omgeving en familie en relatie, zoals echtscheiding, voogdij, adoptie, alimentatie, onteigening en burenruzie.
• Bij de kantonrechter komen zaken die gaan over familie en relatie, zoals bewind, mentorschap, curatele en erfenissen. Tevens oordeelt de kantonrechter ook over kleine strafzaken, zoals een verkeersboete.
• Bij de civiele procedure is het vereist een advocaat in te schakelen. Dit hoeft bij de kantonrechter niet, maar het is wel aan te raden.

Soorten procedures

Bij de civiele rechter worden verschillende soorten procedures behandeld. Het is afhankelijk van het soort zaak welke procedure gestart wordt.

Dagvaardingsprocedure

Als u een dagvaardingsprocedure start, vraagt u aan de rechter om een oordeel over een conflict te geven. Deze procedure vangt aan met de dagvaarding. Hierin legt u het conflict uit, en vertelt u wat u wilt. Op de dagvaarding kan de andere partij reageren. Door een dagvaarding kunt u een spoedprocedure en een uitgebreide procedure starten.

Verzoekschriftprocedure

Bij een verzoekschriftprocedure vraagt u niet het oordeel van de rechter, maar vraagt u de rechter om iets te doen. Denk hierbij bijvoorbeeld aan het uitspreken van een echtscheiding. De tegenpartij (ook wel belanghebbende) kan hierop reageren. Door een verzoekschrift kunt u een spoedprocedure en een uitgebreide procedure starten.

Spoedprocedure

Een spoedprocedure kan alleen gestart worden als er een spoedeisend belang is. Bij een spoedprocedure geeft de rechter een snelle maar voorlopige beslissing. Een voorbeeld van een spoedeisend belang is een verbod op publicatie (gestart door een dagvaarding). Tevens vallen onder spoedeisend belang ook bepaalde zaken die niet kunnen wachten tot een uitspraak over de echtscheiding (gestart door een verzoekschrift). Omdat de beslissing van de rechter in een spoedprocedure voorlopig is, is het niet mogelijk overeenkomsten aan te tasten.

Vonnis

Als de zaak geschikt voor comparitie is, zal de rechter dit toepassen. Hierin kunnen partijen onderling tot een schikking komen. Als dit niet lukt, moet de rechter een vonnis wijzen. Een vonnis kan een eindvonnis maar ook een tussenvonnis zijn. In het tussenvonnis kan de rechter aan de partijen bijvoorbeeld een bewijsopdracht opleggen.

Bestuursrechtelijke procedure

In de bestuursrechtelijke procedure kunt u een rechtszaak tegen de overheid beginnen. Het bestuursrecht omvat namelijk de regels die gelden voor de overheid, indien zij een besluit nemen. Deze regels staan in de Algemene wet bestuursrecht, ook wel de Awb genoemd.

Bezwaar

Als u het niet eens bent met een besluit van de overheid, kunt u hiertegen in bezwaar gaan. Dit bezwaar kunt u maken door een bezwaarschrift op te sturen naar de instantie die het besluit heeft genomen. In dit bezwaarschrift is het ook mogelijk een verzoek op te nemen waarin u de overheidsorganisatie vraagt in te stemmen met een rechtstreeks beroep dat plaatsvindt bij de bestuursrechter. Als zij hiermee instemmen, wordt de bezwaarschriftprocedure verder overgeslagen.

Als de normale weg gevolgd wordt, krijgt u reactie van de overheidsorganisatie op uw bezwaar. Hierin geven zij hun beslissing en verder geven zij hierbij aan bij welke instantie beroep mogelijk is en wat de termijn voor dit beroep is.

Beroep

Als u het niet eens bent met de beslissing op bezwaar, kunt u in beroep gaan. Het is afhankelijk van welk soort beslissing het is voor welk college, rechtbank of raad het beroep behandelt.

Rechtbank

Het is mogelijk in beroep te gaan bij de rechtbank tegen een overheidsbeslissing als deze gaat over:

• Sociale zekerheid
• Ruimtelijke ordening
• Openbaarheid overheidsinformatie (Wob)
• Belastingzaken en toeslagen
• Bestuursrechtelijke sancties
• Zorg en ondersteuning thuis
• Subsidies die niet toegekend worden
• Arbeidszaken
• Vreemdelingenzaken

Je kan niet zomaar bij elke rechtbank in beroep gaan tegen een overheidsbeslissing. Er zijn namelijk een aantal rechtbanken die als enige bepaalde bestuurszaken mogen behandelen. Dit zijn de rechtbank:

• Rotterdam: oordeelt over beroep over bepaalde wetten uit het economisch bestuursrecht.
• Noord-Holland: oordeelt over beroep over beslissingen van de douane.
• Den Haag: oordeelt over beroep over arbeidszaken van militairen.

Het is mogelijk om tegen de uitspraak van de rechtbank in hoger beroep te gaan.

College van Beroep voor het bedrijfsleven (CBb)

Het CBb handelt de beroepsprocedures af die gaan over een aantal wetten in het economisch bestuursrecht. Hieronder volgen een aantal voorbeelden:

• Kaderwet LNV-subsidies
• Wet dieren
• Wet marktordening gezondheidszorg
• Meststoffenwet

Het CBb is de enige en eerste rechter. Dit houdt in dat het niet mogelijk is in hoger beroep te gaan.

Centrale Raad van Beroep (CRvB)

De CRvB handelt beroepsprocedures af die gaan over het uitvoeren van wetten die zien op oorlogs- en vervolgingsgetroffenen. Tevens beslist de CRvB ook over beroepen van rechterlijke ambtenaren. Net zoals het CBb is de CRvB de enige en eerste rechter, waardoor hoger beroep niet openstaat.

Raad van State, afdeling bestuursrechtszaak (ABRvS)

De ABRvS behandelt zaken die gaan over ruimtelijke ordening en milieu. Denk hierbij aan zaken over:

• De wet ruimtelijke ordening
• De wet geluidhinder
• De ontgrondingenwet
• De tracéwet

Ook de ABRvS is de eerste en enige rechter waardoor hoger beroep niet mogelijk is.

Stappen beroepsprocedure

Beroepschrift indienen

Dit moet doorgaans binnen 6 weken gebeuren, vanaf het moment dat het bezwaar is afgewezen. Een beroepschrift kan zowel digitaal als schriftelijk ingediend worden. Met het beroepschrift moet u de beslissing waartegen u in beroep gaat meesturen. Tevens is het handig om extra documenten mee te sturen die het standpunt onderbouwen.

Reactie bestuursorgaan

Het bestuursorgaan wordt geïnformeerd over uw bezwaar. In de rechtszaak is het bestuursorgaan uw tegenpartij. Het bestuursorgaan schrijft een verweerschrift en stuurt de stukken die belangrijk zijn voor de zaak op.

Aanvullende stukken

De stukken die het bestuursorgaan heeft opgestuurd, ontvangt u van de rechtbank, CBb, ABRvS of CRvB. Daarnaast is het nog mogelijk aanvullende stukken op te sturen. Belanghebbenden hebben tevens de mogelijkheid stukken in te dienen. Het indienden van deze stukken kan tot maximaal 10 dagen voordat de zitting is gedaan worden.

Zitting

Partijen ontvangen een oproep of uitnodiging voor de zitting. Als het een oproep betreft, zijn partijen verplicht bij de zitting aanwezig te zijn.

Uitspraak

Binnen 6 weken doet de rechter uitspraak. Als hij meer tijd nodig heeft, laat hij dit op tijd weten. U krijgt de uitspraak opgestuurd. De rechter kan de volgende uitspraken doen

• Gegrond: u heeft gelijk.
• Ongegrond: u heeft geen gelijk en de beslissing blijft in stand.
• Rechtsgevolgen besluit in stand blijven.
• Schadevergoeding: als de besluiten van zodanige aard zijn dat u schade heeft.

Hoger beroep

Als u het niet eens bent met de uitspraak, kunt u in hoger beroep. Bij welke instantie men in hoger beroep kan, is afhankelijk van wat voor zaak het is.

• Belastingrecht: bij de gerechtshoven.
• Sociale zekerheids- en ambtenarenrecht: bij de CRvB.
• Economisch bestuursrecht en tuchtrechtspraak: CBb.
• Overige zaken (inclusief vreemdelingenrecht): ABRvS.

Strafrechtelijke procedure

In een strafrechtelijke procedure vervolgt het OM een verdachte voor een strafbaar feit. In deze zaak oordeelt de rechter of het strafbare feit inderdaad begaan is. Tevens oordeelt de rechter vervolgens ook of en welke straf opgelegd moet worden.

Onderscheid volwassen en minderjarigen

In het strafprocesrecht is een onderscheid gemaakt tussen volwassen en minderjarigen. Verdachten die de leeftijd van 18 jaar of ouder hebben, worden veroordeeld volgens het volwassenenstrafrecht. Uitzondering hierop kan gemaakt worden op verdachten tot de leeftijd van 22 jaar, deze kunnen ook via het jeugdstrafrecht veroordeeld worden. Verdachten die de leeftijd van 12 tot 18 jaar hebben worden volgens het jeugdstrafrecht veroordeeld. Hierop kan de uitzondering gemaakt worden voor verdachten van 16 en 17 jaar. Zij kunnen ook veroordeeld worden volgens het volwassenenstrafrecht. Indien de verdachte jonger is dan 12 jaar, kan deze niet vervolgd worden.

Kantonrechter

De kantonrechter behandelt lichte strafzaken. Zo kun je bij de kantonrechter terecht met een beroep tegen een administratieve boete. Tevens behandelt de kantonrechter overtredingen en het misdrijf stroperij. Een overtreding is een licht strafbaar feit. Denk hierbij aan te hard rijden of wildplassen.

Stappen procedure kantonrechter

De procedure bij de kantonrechter bestaat uit de volgende stappen:

1. Vooronderzoek
2. Dagvaarding
3. Zitting
4. Uitspraak
5. Hoger beroep

Strafrechter

De andere zaken die onder het strafrecht vallen worden bij de strafrechter behandelt. Welke strafrechter uw zaak behandelt, hangt af van een aantal factoren. Deze factoren zijn bijvoorbeeld uw leeftijd, de aard van het strafbare feit en het soort procedure.

Politierechter

Als op een zaak maximaal twaalf maanden gevangenisstraf staat en deze geëist wordt tegen een meerderjarige, behandelt de politierechter deze zaak. Deze rechter spreekt in zijn eentje en de zittingen bij de politierechter zijn openbaar. Een politierechter doet meestal direct mondeling uitspraak.

Rechters in een meervoudige strafkamer

De ingewikkeldere en zwaardere strafzaken, dus waar meer dan twaalf maanden gevangenisstraf op staat, worden behandeld door de meervoudige strafkamer. Deze strafkamer bestaat uit drie rechters. De zittingen van de strafkamer zijn in principe openbaar als het gaat om een verdachte die meerderjarig is. De uitspraak moet binnen veertien dagen na de behandeling gebeuren en is altijd schriftelijk.

Rechter-commissaris

Een rechter-commissaris is een onderzoeksrechter. Hij kan geen zittingen voorzitten. Echter kan hij wel dingen ondernemen in strafzaken. Hij neemt tijdens het vooronderzoeken beslissingen en ook legt hij de verhoren af. Ook kan hij onderzoek laten verrichten waardoor de zittingsrechter alle nodige informatie krijgt die nodig is om tot een vonnis te komen.

Indien de officier van justitie het nodig acht een verdachte langer vast te houden dan de periode van de inverzekeringstelling, leidt hij de verdachte voor aan de rechter-commissaris. De rechter-commissaris verhoort vervolgens de verdachte en neemt daarna een beslissing hierop.

Als de politie en de officier van justitie bijzonder opsporingsmethoden willen gebruiken, moet de rechter-commissaris hiermee instemmen.

Rechters in een raadkamer

Een raadkamer kan zowel enkelvoudig (eén rechter) als meervoudig (drie rechters) zijn. De verdachten, belanghebbenden en de officier van justitie kunnen een verzoek indienen bij de raadkamer en deze geeft hier een beslissing op. De behandeling in de raadkamer vindt zowel openbaar als besloten plaats. Dit is afhankelijk van het soort verzoek.

Maar waar beslist de raadkamer dan over? Vaak gaan deze beslissingen over het voortzetten van voorlopige hechtenis nadat de periode van bewaring is afgelopen. Tevens gaan deze beslissingen over de verzoeken die gaan over het teruggeven van goederen die in beslag genomen zijn of verzoeken over het vergoeden van de kosten die aan de strafprocedure kleven.

Kinderrechter

Een andere benaming voor de kinderrechter is de jeugdrechter. Deze behandelt zaken die gaan over verdachten die in beginsel tussen de 12 en 18 jaar zijn. Een kinderrechter is een alleensprekende rechter. De maximale straf die een kinderrechter op mag leggen is jeugddetentie van zes maanden. Als de officier van justitie een hogere straf eist dan dit, moet de zaak voorgelegd worden aan de meervoudige kamer. De behandeling bij de meervoudige kamer is niet openbaar.

Rechters van de economische kamer

Als het gaat om een economische strafzaak, kan deze behandeld worden bij een meervoudige economische kamer of een enkelvoudige economische politierechter. Bij welke rechter dit voorgelegd wordt is afhankelijk van de zwaarte van de zaak. Bij de economische politierechter worden bijvoorbeeld zaken behandeld als het overtreden van de winkeltijdenwet of de warenwet. Zaken die bij de meervoudige economische kamer behandeld worden zijn bijvoorbeeld frauderen.

Rechters van militaire kamers

Als een Nederlandse militair vervolgd wordt voor het plegen van een misdrijf, moet hij voor de militaire kantonrechter, militaire politierechter of meervoudige militaire kamer (rechtbank Gelderland in Arnhem) verschijnen.

Rechters van de internationale rechtshulpkamer (IRK)

Dit is een meervoudige kamer die bestaat uit drie rechters. Zij beslissen over het overleveren aan andere landen in Europa van verdachten en veroordeelden. Deze moeten in het andere land veroordeeld zijn tot een gevangenisstraf of verdacht worden van het plegen van een strafbaar feit. In Nederland is enkel de rechtbank Amsterdam bevoegd deze zittingen te behandelen. De zittingen zijn wel openbaar. Een uitspraak moet binnen 14 dagen na behandeling plaatsvinden. Er is geen hoger beroep tegen deze uitspraken mogelijk en de uitspraak is direct uitvoerbaar.

Hoger beroep

De hoger beroep procedure in het strafrecht bestaat uit een aantal stappen:

1. Hoger beroep instellen

Zowel u als het OM kunnen binnen twee weken nadat de rechtbank uitspraak heeft gedaan in hoger beroep. Hoger beroep is mogelijk als de veroordeling een misdrijf of een overtreding met een geldboete van meer dan 50 euro of een andere straf of maatregel betreft. U kunt in persoon in hoger beroep gaan, maar u kunt ook iemand machtigen of volmacht geven. Het is belangrijk dat het hoger beroep goed onderbouwd is.

2. Dagvaarding

Zowel u als de officier van justitie kunnen in hoger beroep gaan. Als alleen u in hoger beroep gaat, ontvangt u een dagvaarding van de advocaat-generaal. Indien u beiden in hoger beroep gaan, ontvangt u ook een dagvaarding van de advocaat-generaal. Is het enkel de officier van justitie die in hoger beroep gaat, is het vereist dat hij dit aan u laat weten. U moet dan namelijk ook de kans hebben alsnog in hoger beroep te gaan. U ontvangt wederom een dagvaarding van de advocaat-generaal. In deze dagvaarding staat de datum en locatie waarop de zitting plaatsvindt.

Het is mogelijk het hoger beroep in te trekken tot het moment dat de bode de zaak heeft uitgeroepen. Als het voor u niet mogelijk is op de zitting aanwezig te zijn, kunt u aan de griffie van het gerechtshof vragen om uitstel. Hiervoor is wel een goede reden vereist.

3. Zitting

Het is niet mogelijk om een strafzaak zonder zitting af te doen. Het is niet verplicht om aanwezig te zijn op de zitting. Als u niet verschenen bent, niet gereageerd hebt op de dagvaarding en er ook geen advocaat gemachtigd is, is het mogelijk dat het hof de zaak bij verstek behandelt. Een zitting is in principe openbaar. Af en toe vindt een zitting ook niet openbaar plaats. De reden hierachter is privacy en kwetsbaarheid. Denk bijvoorbeeld aan een minderjarige verdachte. Als de zitting achter gesloten deuren plaatsvindt, is de uitspraak nog wel altijd openbaar.

Inhoudelijke behandeling zitting

Op de zitting moet het hof vier vragen beantwoorden:

1. Kan het ten laste gelegde feit worden bewezen?
2. Is dit feit strafbaar?
3. Is de dader strafbaar?
4. Welke straf of maatregel moet worden opgelegd?

4. Uitspraak gerechtshof

Binnen 2 weken na de zitting doet het gerechtshof de uitspraak. Het kan ook zo zijn dat de uitspraak meteen gedaan wordt. Men krijgt de uitspraak thuisgestuurd, behalve als zij een advocaat hadden in deze zaak. Dan ontvangt de advocaat namelijk de uitspraak.

5. Cassatie

Bent u het niet eens met de uitspraak, is het mogelijk in cassatie te gaan bij de Hoge Raad. Deze toetst dan of de procesregels en het recht goed zijn toegepast. Er vindt geen nieuwe inhoudelijke behandeling plaats.